Ψυχικές διαταραχές και παθολογικά νοσήματα

Σεξουαλική Υγεία και Καρκίνος του Μαστού

Έρευνες που έχουν γίνει για τον καρκίνο (ca) του μαστού έχουν δείξει ότι γυναίκες που έχουν διαγνωσθεί με αυτόν τον τύπο καρκίνου ή έχουν υποστεί μαστεκτομή, παρουσιάζουν μειωμένη επιθυμία για σεξουαλική δραστηριότητα και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Το στήθος χρησιμοποιείται ευρέως ως το σύμβολο της θηλυκότητας και της μητρότητας μέσα στις κοινωνίες και ως εκ τούτου οι γυναίκες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού αισθάνονται να χάνουν την επαφή με τη θηλυκότητα τους και τον ίδιο τους τον εαυτό.

Η γυναικεία σεξουαλική δυσλειτουργία χαρακτηρίζεται από απουσία επιθυμίας για σεξουαλική δραστηριότητα, απουσία σεξουαλικής διέγερσης, ελλιπή κολπική λίπανση, απουσία οργασμού και δυσπαρευνία¹. Μια μετα-ανάλυση 19 μελετών² σε γυναίκες κατά τη διάγνωση και μετά από τη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού έδειξε αυξημένα ποσοστά σεξουαλικής δυσλειτουργίας και άγχους για τη διατήρηση της γονιμότητάς τους. Ιδιαίτερη ανησυχία βρέθηκε κυρίως σε νεαρές γυναίκες που διαγνώστηκαν με ca μαστού και οι οποίες ήθελαν στα επόμενα χρόνια να γίνουν μητέρες³. Οι θεραπείες που συνοδεύουν τον καρκίνο του μαστού ταλαιπωρούν τις ασθενείς και εξασθενούν τον οργανισμό τους, σχηματίζοντας έτσι σταδιακά μια αρνητική εικόνα του σώματος και μία έντονη ανησυχία για την επίδραση της θεραπείας στη γονιμότητά τους.

Επιπλέον, μια έρευνα⁴ που πραγματοποιήθηκε σε 491 ζευγάρια (οι γυναίκες ηλικίας κάτω των 45 με μη μεταστατικό ca μαστού) έδειξε πως οι γυναίκες παρουσίαζαν περισσότερο άγχος από τους συντρόφους τους, καθώς δεν ανησυχούσαν μόνο για τον κίνδυνο της υγείας τους αλλά και για την εικόνα του σώματός τους, τη σεξουαλικότητά τους, το μέλλον τους και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Από τα αποτελέσματα αυτά φαίνεται ότι ο ρόλος της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία περιβάλλεται από ένα μεγάλο φάσμα απαιτήσεων, στις οποίες αυτή καλείται να ανταπεξέλθει, ακόμη και σε περιόδους όπου απειλείται η υγεία της. Και θα ήταν εφικτό για κάθε γυναίκα να το κάνει, αν δεν υπήρχε τόσο μεγάλη έλλειψη υποστήριξης. Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού λαμβάνουν την απαραίτητη στήριξη για τα σωματικά τους συμπτώματα και τους σωματικούς πόνους. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη μεγάλος δρόμος, μέχρι οι γυναίκες αυτές να λάβουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να ανακουφίσουν τους ψυχικούς τους πόνους. Οι γυναίκες που βλέπουν ένα κομμάτι του εαυτού τους να νοσεί, χρειάζονται υποστήριξη και σε θέματα σεξουαλικότητας και σεξουαλικής υγείας. Χρειάζονται να νιώσουν υγιείς σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς τους.

Χειρουργείο

Αν και η μαστεκτομή είναι μια αποτελεσματική διαδικασία, μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην εικόνα του σώματος, στην αίσθηση της ελκυστικότητας και τη σεξουαλικότητα. Η σύγχρονη χειρουργική θεραπεία του καρκίνου του μαστού πραγματοποιείται από χειρουργούς μαστού και πλαστικούς που εργάζονται μαζί για την επίτευξη υψηλών αισθητικών και ογκολογικών αποτελεσμάτων. Η συντήρηση του μαστού είναι επιθυμητή για το βέλτιστο αποτέλεσμα, αλλά και για την αυτοπεποίθηση της γυναίκας, τη σεξουαλικότητά της και τη διατήρηση της ποιότητας της σεξουαλικής της ζωής⁵.

Οι γυναίκες που υποβλήθηκαν σε μαστεκτομή και αποκατάσταση ανέφεραν ότι είχαν υποτιμήσει την επίδραση των εγχειρήσεων αυτών στη σεξουαλικότητά τους, καθώς αρχικά επικεντρώθηκαν στο βασικό ζήτημα της υγείας τους, και εξέφρασαν την ανάγκη για πληροφόρηση και δημιουργία ρεαλιστικών προσδοκιών σχετικά με τη σεξουαλική τους ζωή⁶. Ως εκ τούτου, οι χειρουργοί μαστού οφείλουν να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν τη σεξουαλικότητα, αλλά και άλλων προβλημάτων σχετικών με την ποιότητα της καθημερινής ζωής των ασθενών τους και όπου οι ίδιοι δεν δύνανται να βοηθήσουν, να ζητούν την παρέμβαση άλλων ειδικών ιατρών, όπως ψυχιάτρων.

Θεραπεία

Οι σύγχρονες θεραπείες πράγματι βλάπτουν συχνά τη σεξουαλική λειτουργία και την ποιότητα ζωής. Ωστόσο, οι κλινικοί ογκολόγοι και οι χειρουργοί σπάνια θίγουν το θέμα της σεξουαλικής υγείας στις ασθενείς και σπάνια τις προετοιμάζουν για τα ζητήματα που θα προκύψουν και αυτές θα πρέπει να διαχειριστούν⁷. Μελέτες δείχνουν ότι λιγότερες από τις μισές γυναίκες με καρκίνο του μαστού λαμβάνουν υποστήριξη για την αποκατάσταση της σεξουαλικής τους υγείας⁸. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότερες γυναίκες με καρκίνο του μαστού δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα σεξουαλικής φύσης που προκύπτουν κατά τη θεραπεία ή μετά από αυτή.

Το National Comprehensive Cancer Network (NCCN) των ΗΠΑ και η Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) προτείνουν κάποιες κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν στη σεξουαλική λειτουργία σε ασθενείς με καρκίνο, αλλά και για άλλα θέματα ψυχικής και σωματικής υγείας⁹. Το διεπιστημονικό μοντέλο αντιμετώπισης περιλαμβάνει τις παρακάτω πρακτικές.

Οι επαγγελματίες υγείας στην ογκολογία οφείλουν να εκπαιδευτούν αποτελεσματικά στην αναγνώριση, αξιολόγηση και θεραπεία δυσκολιών σεξουαλικής φύσης, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ενημερώνουν τις ασθενείς και να προλαμβάνουν την εμφάνιση των προβλημάτων¹⁰. Έπειτα, θα πρέπει να ακολουθούν μια προσέγγιση βασισμένη στο βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό άξονα, εξατομικευμένη στην κάθε ασθενή. Αν και η εμφάνιση σεξουαλικών προβλημάτων είναι πολύ συχνή σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού, δεν έχουν όλες οι γυναίκες κοινά ζητήματα, ούτε κοινούς τρόπους αντιμετώπισης. Ο κλινικός οφείλει να σεβαστεί τη διαφορετικότητα των ασθενών του.

Βασικό εμπόδιο που συμβάλλει στην απροθυμία των κλινικών ιατρών να θέσουν το θέμα της σεξουαλικής υγείας στις ασθενείς τους είναι, μεταξύ άλλων, η αμηχανία που μπορεί να προκύψει στη μεταξύ τους επικοινωνία¹¹. Η αμηχανία αυτή προκύπτει λόγω ελλιπούς κατάρτισης και εκπαίδευσης των κλινικών ιατρών. Από την άλλη, οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού είναι απίθανο να θίξουν από μόνες τους ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα¹². Για αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητες οι παρεμβάσεις κλινικών ιατρών, ακόμη και άλλων ειδικοτήτων, με γνώσεις και δεξιότητες για την αποτελεσματική συζήτηση και αντιμετώπιση του θέματος της σεξουαλικής υγείας. Επιπλέον, προτείνεται και μια σύντομη, στοχοθετημένη εκπαίδευση σεξουαλικής υγείας για τους κλινικούς ογκολόγους, η οποία προσφέρει μεγαλύτερη άνεση στην επικοινωνία και μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερη συχνότητα αντιμετώπισης των σεξουαλικών ζητημάτων που συνδέονται με τον καρκίνο στις γυναίκες¹³.

Άλλες πρακτικές που συστήνονται για την αντιμετώπιση προβλημάτων σεξουαλικής φύσης είναι η ενημέρωση για τις επιπτώσεις της διάγνωσης και της θεραπείας στη σεξουαλική ζωή, πρόταση για θεραπείες ζεύγους¹⁴, συζήτηση για πιθανές επιπτώσεις της θεραπείας στη γονιμότητα και του τρόπους διατήρησής της μετά τη θεραπεία του καρκίνου, καθώς και η παραπομπή σε ειδικό κέντρο γονιμότητας.